De straat als een speelvlak

‘ In the Street’ een overzichtsvoorstelling van Helen Lewitt (New York, 1913). Gezien op 3 November in FOAM. t/m 18 Januari 2008.

Poetisch en maatschappelijk betrokken zijn de fotografien van de Amerikaanse fotografe Helen Lewitt. Tevens was Levitt een pionier op het gebied van kleurenfotografie. Naast haar bekende zwart-wit werk, vormen ook met name haar beroemde dye-transfers (de eerste techniek binnen de kleurenfotografie) uit de jaren 60 t/m eind jaren ‘80 een belangrijk onderdeel van deze tentoonstelling. Helen Levitt (95) is bijna 70 jaar actief geweest en mocht dit jaar de internationale SPECTRUM prijs ontvangen voor haar fotografische ouvre.

In de jaren ’40 zette zij met haar fotografisch werk de toon voor een nieuwe documentaire stijl van de Amerikaanse fotografie. Na vier jaar lang voor een commercieel fotograaf te hebben gewerkt, waar ze zichzelf de techniek had aangeleerd, ging ze, geinspireerd door haar mentoren Walker Evans en Henri Cartier Bresson, in 1936 de straten van New York op met een Leica.Veel fotografen waren in de tijd rond de sociale crisis geinspireerd voor de overheid te werken in projecten die de sociale problemen aan de orde stelden. Levitt zelf vertrok vooral uit de behoefte haar observaties van het dagelijkse leven in de straten van New York vast te leggen.

In haar fotografien als haar korte documentaire ‘In the Street’ uit 1948 weet ze het alledaagse te portretteren maar met momenten waarbij de mensen op straat bewust dan wel onbewust uit de band springen. De speelsheid, die ze vooral bij het fotograferen van kinderen vindt, spettert van haar bruisende foto’s af. Vanwege haar inspirerende documenatiemateriaal ontvangt Levitt in 1959 en 1960 twee beurzen van een fonds om weer de straten vast te leggen, maar nu in kleur.

De toevoeging van de kleur, puur, geeft de foto’s al een heel andere uitstraling, uiteraard. Opvallend is daarbij de mooie heldere kwaliteit van de kleuren. Wanneer je nieuw en oud werk naast elkaar zet, is het interessant hoe er veranderdingen in de straatbeeld die de tijd met zich meebrengt te zien zijn. Een andere mode , meer auto’s en meer welvaart. Haar leitmotief blijft echter hetzelfde, maar komt wel in een ander jasje terug. Ongetwijfeld zal dit met het rijper worden van de fotografe zelf samengaan, aangezien ze ook meer oudere mensen fotografeert. Deze weet ze nog sprekender en humoristischer neer te zetten, alsof ze je wil laten zien hoe deze eigenlijk niet veel van de kinderen verschillen. In haar latere werk zien we hoe haar composities meer rust uitstralen, ‘crowded’ foto’s maken plaats voor meer detail. Meer selectie en focus op minder aspecten leveren toch wel Levitt’s krachtige foto’s door hun eenvoud. Een meester in krachtige composities was zij vanaf het begin al, waardoor het alledaagse iets aan surrealiteit en karikaturale won. Dat ze hierin perfectie heeft bereikt, getuigt een foto uit de jaren ‘80 waarop te zien is hoe een dikke vrouw met kinderen aan haar zijde in een te smalle telefoonhokje gepropt aan het bellen is. De sitautie is buitengewoon komisch, als dat hun lichaamsdelen tot vormen lijken te transformeren en zo onderdeel lijken uit te maken van een abstract schilderij.